هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر صلاح عبدالصبور

چکیده قرآن کریم به دلیل ساختار و ویژگی های منحصر به فرد خود، همواره حضور گسترده و اثرگذاری در شعر شاعران و ادیبان داشته و یکی از متون پرکاربرد در آفرینش های ادبی به شمار می آید؛ از این رو در اغلب متون شعری شاعران- گذشته و معاصر- شاهد حضور آیات الهی و آموزه های قرآنی هستیم.صلاح عبدالصبور ، از جمله شاعران معاصر عرب است که از قرآن کریم در زمینه های مختلفی از جمله واژگان زبانی، محتوا، ساختار و درون مایه بهره فراوانی برده است. ساختار کلام وی و الفاظ و واژگان به کار رفته در آن، گاه رنگ و بوی قرآنی دارد و در لابه لای بیت های شعری خود زنگ آیات و ویژگی های خاص آن را تداعی می سازد. صلاح، با الهام از آیات الهی، از ناپایداری دنیا، گذرا بودن عمر انسان، مرگ و... سخن می گوید وحقایق نهفته در باطن آیات را در قالب شعرهای خود می ریزد و با الفاظ و واژگان خویش، آموزه های معنوی قرآن را به تصویر می کشد. عبدالصبورگاه، با اندک تغییری در ساختار آیات، همان تشبیه و یا استعارۀ قرآنی را در شعر خود بازآفرینی می کند و معمولاً (مشبّهٌ به یا مستعارمنه) خود را از قرآن وام می گیرد و گاه از آیات الهی تشبیه و استعاره می آفریند. در نمونه های بلاغی قرآن در شعر عبدالصبور ، در محور جانشینی استعاره بیشترین کارکرد را نسبت به کنایه داشته و در محور هم نشینی، استفاده شاعر از تشبیه بیشتر و گسترده تر از مجاز است. بر این اساس در مقالۀ حاضر، نمونه های بلاغی قرآن کریم در اشعار عبدالصبور از منظر هنجارگریزی معنایی در قالب محورهای جانشینی و هم نشینی بررسی می شود.   کلید واژه ها: قرآن کریم، صلاح عبدالصبور، هنجارگریزی معنایی، محور جانشینی، محور هم نشینی.